door Martine | jul 10, 2018 | Leefstijl

Vraag jij je ook wel eens af waarom mensen zo verschillend zijn? Waarom die ene vriendin heel energiek of extravert is, je collega introvert en je partner (soms) niet vooruit te branden lijkt? Waarom je slanke zus superveel kan eten en jij al aankomt als je alleen maar  naar chocola kijkt, terwijl je wel dezelfde genen hebt?! Volgens Ayurveda komt dit doordat we allemaal een ander energietype zijn, ook wel dosha genoemd. Volgens Ayurveda zijn er drie verschillende types: Vata (lucht), Pitta (vuur) en Kapha (aarde).

Wat is een dosha?

Ons universum is opgebouwd uit 5 elementen; ruimte (of ether), lucht, vuur, water en aarde. Deze elementen vind je overal in terug, van een zandkorrel in de woestijn tot de planeten in het universum en ook in onszelf. In ons lichaam noemen we de combinaties van deze elementen dosha’s. Dosha kan je vertalen als constitutie; de combinatie van je mentale en fysieke gestel. De kennis over deze energietypes is de basis van de Ayurvedische gezondheidsleer. De dosha’s sturen namelijk alle levensprocessen aan, zowel in ons lichaam als in onze geest. Ze bepalen hoe energiek je bent, hoe je slaapt en welke voeding het beste voor je is. De precieze verhouding van de dosha’s in het lichaam is voor iedereen anders en daarom gelden voor iedereen ook andere leef- en eetadviezen.

Weet wie je bent

De dosha’s (energietypes) bestaan altijd uit een combinatie van twee elementen. Het energietype Vata wordt gevormd door lucht & ruimte; Vata is het principe van stroming en staat voor alles wat met beweging te maken heeft. Pitta wordt gevormd door een combinatie van vuur & water. Het is het principe van verandering en transformatie en staat voor alles wat met metabolisme te maken heeft. Kapha wordt gevormd door aarde & water; dit is het principe van stabiliteit en staat voor alles wat met voeding en structuur te maken heeft. De samenstelling van de dosha’s kan letterlijk iets over de uitwerking ervan zeggen. Iemand die met zijn hoofd in de wolken loopt en steeds nieuwe ideeën heeft, is waarschijnlijk meer Vata. Een vurig en hartstochtelijk type is meer Pitta. En iemand die met beide benen stevig op de grond staat en niet zo makkelijk in beweging te brengen is, neigt naar Kapha. Als je weet wat je dosha is dan heb je ook inzicht in het type persoon dat je bent. Je dominante energietype ontdekken en leren begrijpen kan daarom veel inzicht bieden in de levensstijl die voor jou geschikt is zodat je het maximale uit het leven kan halen.

De verschillende energietypes: Vata, Pitta en Kapha

Zoals ik hierboven al aangaf zijn er drie verschillende Ayurvedische types; Vata, Pitta en Kapha. Dosha betekent in het Sanskriet ‘dat wat verandert‘. Dosha’s zijn te beïnvloeden maar ook constant aan verandering onderhevig. We beïnvloeden zelf onze dosha door hoe en wat we eten en door hoe we leven (denk aan junkfood en stress). Maar ook omgevingsinvloeden zoals vervuiling en weersinvloeden hebben invloed op de dosha’s. Als één van de dosha’s uit balans is, dan merk je dat aan je lichaam en je geest. Je zit dan niet lekker in je vel, zowel letterlijk als figuurlijk. Als dit het geval is dan kan je aanpassingen in je levensstijl en voedingspatroon maken om deze weer in balans te brengen. Hieronder volgt een beknopte omschrijving van de drie types.

Vata dosha – Ruimte & Lucht

De elementen die bij het energietype Vata horen zijn lucht en ruimte (ether). Vata is o.a. verantwoordelijk voor de ademhaling, het zenuwstelsel en alle bewegingsprocessen in het lichaam. Denk hierbij aan de bloedcirculatie en je hartslag. Als Vata dosha in balans is, is er ruimte voor creativiteit en vitaliteit. Als Vata uit balans is dan kan het zorgen voor onzekerheid en angst.

Vata-types hebben vaak de volgende kenmerken:

• Mager & moeite met aankomen
• Voorkeur voor warm klimaat
• Variabele eetlust
• Onregelmatige stoelgang
• Onregelmatige spijsvertering
• Afkeer van routine
• Grillig geheugen, leert snel maar vergeet ook snel
• Intuïtief
• Creatief
• Wispelturig
• Bij stress neiging tot angst & bezorgdheid
• Houdt van snacken en grazen
• Lichte slaper
• Actief
• Praat veel en snel
• Snel afgeleid

Pitta dosha – Water & Vuur

De elementen van het energietype Pitta zijn vuur en water. Pitta regelt onder andere het metabolisme zoals lichaamstemperatuur en de spijsvertering. In balans zorgt Pitta voor tevredenheid en intelligentie. Uit balans kan het juist zorgen voor woede en irritatie.

Pitta-types herken je aan:

• Normaal postuur & blijft makkelijk op gewicht
• Voorkeur voor koel klimaat
• Regelmatige eetlust
• Regelmatige stoelgang
• Regelmatige spijsvertering
• Houdt van plannen & routine
• Intelligent, goed geheugen & concentratie
• Perfectionistisch
• Goede leider & initiatiefnemer
• Uit zich krachtig
• Bij stress neiging tot woede en prikkelbaarheid
• Houdt van eiwitrijk voedsel
• Goede slaper
• Competitief
• Scherpe geest
• Assertief
• Ondernemend
• Houdt van uitdagingen
• Gepassioneerd

Kapha dosha – Aarde & Water

Bij het energietype Kapha horen de elementen water en aarde. Kapha geeft het lichaam stevigheid en stabiliteit. Kapha dosha regelt de vloeistofhuishouding en geeft het lichaam zijn fysieke vorm. Ook zorgt Kapha ervoor dat alle delen van het lichaam goed kunnen functioneren. Het is als het ware het verbindende element in het lichaam. Een Kapha Dosha die in balans is geeft kracht, uithoudingsvermogen, geduld en stabiliteit. Uit balans kan het zorgen voor ongezonde eetgewoontes, luiheid, veel tijd binnen spenderen en het vermijden van uitdagingen.

Mensen met een dominant Kapha Dosha hebben vaak de volgende kenmerken:

• Stevig tot zwaar gebouwd & komt makkelijk aan
• Veel lichamelijke kracht en uithoudingsvermogen
• Voorkeur voor droog klimaat
• Houdt van lekker eten
• Zeer regelmatige stoelgang
• Goede, soms trage spijsvertering
• Kan goed zonder routine
• Leert langzaam, maar vergeet nooit iets
• Methodisch
• Facilitator
• Vriendelijk
• Loyaal & betrouwbaar
• Blijft kalm bij stress, conflictvermijdend
• Houdt van vet & koolhydraatrijk eten
• Goede, zware slaper
• Houdt van relaxen
• Komt ‘s ochtends langzaam op gang
• Emotionele eter

In balans – Prakriti

Volgens Ayurveda is de verhouding tussen de drie dosha’s op het moment dat je verwekt werd een soort blauwdruk. Deze blauwdruk bepaalt je lichamelijke kenmerken en je karakter voor de rest van je leven. In Sanskriet wordt dit prakriti genoemd; je aangeboren en ideale samenstelling van dosha’s. Deze samenstelling klopt voor jou, je bent helemaal in evenwicht. Je prakriti is uniek en blijft je hele leven hetzelfde. Je prakriti bepaalt je lichaamsbouw, je denkstijlen en je emoties maar ook je spijsvertering en je aanleg voor bepaalde ziektes. In feite is je prakriti de ideale balans zoals die er is op het moment dat je wordt geboren. Kijk maar eens naar een pasgeboren baby; die is helemaal perfect en in balans.

Uit balans – Vikruti

Maar die geboorteconstitutie is een wankel evenwicht; er is in het leven zoveel dat dit evenwicht verstoort. Denk hierbij aan ongezond eten, maar ook ongezond leven; bv in een vervuilde omgeving of door te weinig slaap. Stress en heftige emoties kunnen er ook voor zorgen dat je constitutie begint af te wijken van je ideaal. En ook factoren waar je zelf geen invloed op hebt, zoals de wisseling van  de seizoenen kunnen een rol spelen. Door al deze gebeurtenissen raakt de verhouding tussen de dosha’s verstoord en raak je uit balans. Je lichaam neemt langzamerhand een andere samenstelling aan, met meer Vata bijvoorbeeld of minder Pitta. Deze nieuwe situatie wordt vikruti genoemd. Je prakriti is dus je aangeboren constitutie, je vikruti is je ‘verworven’ constitutie. Hoe groter het verschil tussen prakriti en vikruti, hoe meer je uit balans bent. Dat merk je doordat je niet lekker in je vel zit en vatbaarder bent voor ziektes.

Herstel de balans

Ayurvedische adviezen hebben altijd als doel om je huidige constitutie om te buigen in de richting van jouw ideale balans tussen de dosha’s. Dat doe je door een manier van leven en eten te vinden die in overeenstemming is met jouw geboorteconstitutie. Wat is voor jou goede voeding of een goede levensstijl? Moet je actiever zijn of juist meer rust nemen? Heb je wat minder Vata nodig of juist wat meer Pitta? Dat ontdek je als je eenmaal weet wat jouw dosha’s zijn. Hoe beter je de Ayurvedische adviezen volgt, hoe beter de balans zich kan herstellen. Als de dosha’s de voor jouw ideale verhouding hebben bereikt – als je Vikruti dus samenvalt met je Prakruti- dan ben je gezond, voel je je goed en functioneer je optimaal.

Meer weten?

Ben je benieuwd welk energietype jij bent? Een Ayurvedisch arts kan door middel van een polsdiagnose exact jouw Prakruti en Vikruti bepalen. Maar om je alvast een idee te geven heb ik deze checklist ontwikkeld zodat je inzicht krijgt in wie jij bent en wat jij nodig hebt om lekker in je vel te zitten en je lekker jezelf kan zijn. 

Klik hier om de checklist te downloaden en te ontdekken wie jij bent.